Nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của công tác giáo dục lý luận chính trị trong việc hoàn thiện nhân cách, nâng cao bản lĩnh chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng, Hồ Chí Minh cho rằng đây là công việc có liên quan trực tiếp đến vận mệnh của Đảng và quyết định thành công của sự nghiệp cách mạng. Hiện nay, những tư tưởng của Người về giáo dục lý luận chính trị vẫn có ý nghĩa soi đường cho nhiệm vụ phát triển con người Việt Nam toàn diện, có đủ đức và tài, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị
Lúc sinh thời, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ đức và tài, có lý tưởng cách mạng cao đẹp, có năng lực chính trị, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Vì vậy, cùng với công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên, Người thường xuyên chăm lo đến việc bồi dưỡng, giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và coi đây là nhiệm vụ rất quan trọng liên quan trực tiếp đến thành công của sự nghiệp cách mạng. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị được thể hiện ở những nội dung cơ bản sau:
Một là, về sự cần thiết và tầm quan trọng giáo dục lý luận chính trị
Theo Hồ Chí Minh, lý luận là sự tổng kết những kinh nghiệm của loài người, là tổng hợp những tri thức về tự nhiên và xã hội tích trữ lại trong quá trình lịch sử . Ngay từ những năm 20 của thế kỷ trước, Người đã khẳng định: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là Chủ nghĩa Lênin”[1]. Hồ Chí Minh cho rằng, giáo dục lý luận là truyền bá những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, truyền bá đường lối và quan điểm của Đảng vào cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. Đó là quá trình tác động vào đối tượng bằng cách trình bày, giải thích một cách khoa học những khái niệm, những quy luật, những quan điểm… nhằm làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nắm được những kiến thức cơ bản về Chủ nghĩa Mác - Lênin, về đường lối của Đảng, từ đó nâng cao phẩm chất cách mạng và năng lực hoạt động thực tiễn của họ, hướng dẫn họ vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống. Theo Người, đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, giáo dục lý luận là rất cần thiết, bởi sự nghiệp này vô cùng khó khăn và phức tạp. Chúng ta phải xây dựng một xã hội hoàn toàn mới chưa từng có trong lịch sử. Do đó, để tránh việc mò mẫm và ít phạm sai lầm thì một mặt chúng ta phải học tập và vận dụng kinh nghiệm của các nước xã hội chủ nghĩa anh em, mặt khác, chúng ta phải không ngừng học tập và vận dụng một cách sáng tạo lý luận Mác-Lênin vào thực tiễn Việt Nam.
Hai là, về mục đích của giáo dục lý luận chính trị.
Hồ Chí Minh chỉ rõ mục đích của giáo dục lý luận chính trị nhằm cung cấp các phương pháp nhận thức khoa học giúp con người nâng cao giác ngộ lý tưởng cách mạng, củng cố niềm tin vào sự thắng lợi của sự nghiệp cách mạng. Giáo dục lý luận chính trị còn nhằm mục đích tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. Theo Hồ Chí Minh, người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới lãnh đạo được quần chúng đưa cách mạng tới thắng lợi. Để có đạo đức cách mạng và giữ vững đạo đức cách mạng, Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải học lý luận và nắm vững lý luận để từ đó nhận thức rõ đúng, sai, để đấu tranh bảo vệ cái đúng và kiên quyết chống lại mọi cái sai, cái xấu. Mục đích của giáo dục lý luận chính trị còn nhằm củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Hồ Chí Minh cho rằng, “có tin tưởng thì lúc ra thực hành mới vững chắc, hăng hái, lúc gặp khó khăn mới kiên quyết hy sinh”[2]. Giáo dục lý luận chính trị còn là để đem lý luận vào thực hành trong thực tế. Người chỉ rõ và nhấn mạnh: “Có học tập lý luận Mác - Lênin mới củng cố được đạo đức cách mạng, giữ vững lập trường… Học tập Chủ nghĩa Mác - Lênin là học tập cái tinh thần xử trí mọi việc đối với mọi người và đối với bản thân mình, là học tập những chân lý phổ biến của Chủ nghĩa Mác - Lênin để áp dụng một cách sáng tạo vào hoàn cảnh thực tế của nước ta. Học tập để mà làm, lý luận đi đôi với thực tiễn”[3].
Ba là, về nội dung của giáo dục lý luận chính trị.
Theo Hồ Chí Minh, nội dung giáo dục lý luận chính trị trước hết là giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, trước tiên “phải dạy lý luận Mác - Lênin cho mọi người”[4], vì “Chủ nghĩa Mác-Lênin soi phương hướng, đường lối cho chúng ta đi. Có phương hướng đúng thì làm việc mới đúng. Hết lòng hết sức phụng sự nhân dân, phụng sự Tổ quốc; bất kỳ việc to việc nhỏ cũng nhằm mục đích ấy”[5]. Đồng thời, theo Người, vấn đề giáo dục chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước cũng là một nội dung hết sức quan trọng trong công tác giáo dục lý luận chính trị. Do đó, mỗi cán bộ, đảng viên cần kiên định con đường cách mạng mà Đảng và dân tộc ta đã lựa chọn. Mặt khác, Hồ Chí Minh cho rằng giáo dục lý luận chính trị còn cần tập trung vào nội dung giáo dục các chuẩn mực đạo đức của người cách mạng cho mỗi cán bộ, đảng viên “có như thế mục đích mới đồng; mục đích có đồng, chí mới đồng; chí có đồng, tâm mới đồng; tâm đã đồng, lại phải biết cách làm thì làm mới chóng”[6].
Bốn là, về phương pháp giáo dục lý luận chính trị.
Để nâng cao hiệu quả của công tác giáo dục lý luận chính trị, Hồ Chí Minh cho rằng, phải luôn gắn nội dung giáo dục lý luận chính trị với thực tiễn Việt Nam, học đi đôi với hành, lý luận phải liên hệ với thực tế, học tập phải kết hợp với lao động. Bên cạnh đó, việc giáo dục phải phù hợp với trình độ người học và phù hợp với lứa tuổi. Không những vậy, trong giáo dục lý luận chính trị phải thực sự coi trọng phương pháp nêu gương. Người từng nói, một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền, “cho nên những tấm gương thực tế là rất quan trọng”[7].
2. Nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị tại các trường chính trị cấp tỉnh hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Trong thời gian qua, có thể khẳng định, việc giảng dạy lý luận chính trị tại các trường chính trị cấp tỉnh trong cả nước đã đi vào nền nếp và bước đầu đạt được những kết quả nhất định: Kết quả học tập các môn lý luận chính trị không ngừng được củng cố và nâng cao qua các năm; ý thức học tập lý luận chính trị của học viên các lớp được cải thiện rõ rệt; cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy ngày một được hiện đại hóa; một số phương pháp dạy học tích cực được áp dụng bước đầu đạt kết quả tốt; giáo trình được xây dựng ngày một phù hợp với tình hình và yêu cầu thực tiễn; giảng viên chủ động nắm bắt và làm chủ bài giảng; phân phối hợp lý giữa kiến thức lý luận và liên hệ thực tiễn để bài giảng được sinh động, phong phú, lôi cuốn hấp dẫn đối với học viên...v.v. Tuy nhiên, bên cạnh đó, còn một số tồn tại, hạn chế trong hoạt động giảng dạy các môn lý luận chính trị như: Chất lượng một số bài giảng các môn lý luận chính trị còn chưa cao, còn nặng về lý luận mà chưa cân đối với kiến thức thực tiễn; một số giảng viên chưa đầu tư thời gian vào bài giảng khi quá phụ thuộc vào các phương tiện dạy học; việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy các môn lý luận chính trị còn bị hạn chế...v.v.
Để nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị tại các trường chính trị cấp tỉnh hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh, cần thiết phải thực hiện có hiệu quả một số giải pháp chủ yếu sau:
Thứ nhất, cần nâng cao ý thức, trách nhiệm của đội ngũ giảng viên trong giảng dạy các môn lý luận chính trị. Đội ngũ giảng viên giảng dạy các môn lý luận chính trị tại các trường chính trị cấp tỉnh cần có ý thức nâng cao tri thức lý luận chính trị trên cơ sở tìm hiểu, nghiên cứu, cập nhật các kiến thức lý luận chính trị và các tri thức có liên quan trong các bài giảng để các bài giảng được sâu, rộng nhằm nâng cao tính thuyết phục cho mỗi bài giảng. Tích cực học hỏi, rèn luyện, đổi mới các phương pháp, hình thức giảng dạy lý luận chính trị để nâng cao chất lượng giảng dạy; chủ động tham gia các khóa đào tạo chuyên môn (thạc sĩ, tiến sĩ, bồi dưỡng chuyên môn, phương pháp, nghiệp vụ) và tự nghiên cứu, học tập; tăng cường nghiên cứu khoa học (tham gia đề tài nghiên cứu khoa học các cấp, tham gia các hội nghị, hội thảo khoa học, viết các bài báo khoa học, viết sách,...). Đồng thời, nâng cao khả năng sử dụng thành thạo công nghệ thông tin hiện đại, đặc biệt là máy vi tính để tìm kiếm tài liệu trên mạng internet, soạn giáo án điện tử, ...v.v nhằm đổi mới, nâng cao hơn nữa chất lượng giảng dạy, góp phần nâng chất lượng giáo dục lý luận chính trị lên một tầm cao mới trong thời kỳ hội nhập ngày nay.
Thứ hai, cần tăng cường gắn lý luận với thực tiễn, rèn luyện kỹ năng giải quyết các vấn đề thực tiễn trong quá trình giảng dạy lý luận chính trị nhằm giúp học viên dễ hiểu bài, thấy được vai trò của lý luận đối với thực tiễn và mối liên hệ giữa chúng. Đó cũng chính là cách gắn học với hành, khắc phục tình trạng áp dụng lý luận, lý thuyết một cách giáo điều, rập khuôn, máy móc bởi vì, suy cho cùng, việc biết vận dụng lý luận vào thực tiễn chính là mục đích cao nhất của quá trình giảng dạy, là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá hiệu quả của hoạt động đào tạo lý luận chính trị tại các trường chính trị cấp tỉnh hiện nay. Giảng viên phải có vốn kiến thức thực tiễn phong phú, phải biết phân tích, chọn lọc, tổng hợp, khái quát, nghĩa là phải xử lý tốt thông tin, phải biết cách gắn sao cho đúng, cho trúng lý luận với thực tiễn, biết cách khai thác thực tiễn từ các khía cạnh khác nhau; thời lượng cũng phải hợp lý, tránh tình trạng, sa đà vào thực tiễn, mà xem nhẹ việc cung cấp những tri thức lý luận cần và đủ cho người học. Mặt khác, cần gắn việc giảng dạy chuyên môn với việc liên hệ, vận dụng vào đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, vào thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương. Điều này đòi hỏi giảng viên phải có kiến thức thực tiễn rộng, nắm vững đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước và phải am hiểu các vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội.
Thứ ba, sử dụng các phương pháp dạy học tích cực phù hợp với đặc thù môn học. Thực tiễn giảng dạy cho thấy, đối với việc giảng dạy các môn lý luận chính trị, để giờ giảng đạt được hiệu quả, cần thiết phải sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp như: thuyết trình có hiệu quả; nêu vấn đề; thảo luận nhóm; nêu ý kiến ghi lên bảng; phỏng vấn nhanh, sâu ...v.v. Trong các phương pháp trên, thuyết trình vẫn là phương pháp chủ đạo, nhưng phải là thuyết trình có hiệu quả theo hướng phát huy tính tích cực của người học, nghĩa là trong thuyết trình có nêu vấn đề, phát vấn, tạo tình huống, người học cùng tham gia. Việc lựa chọn, sử dụng những phương pháp nào và mức độ sử dụng ra sao cũng cần phải căn cứ vào mục tiêu của từng bài học, căn cứ vào đối tượng người học và điều kiện, phương tiện vật chất cần thiết phục vụ cho quá trình giảng dạy.
Thứ tư, phát huy tính chủ động trong quá trình học tập của học viên
Để nâng cao chất lượng dạy và học các môn lý luận chính trị hiện nay, cả người dạy và người học đều cần phải nhận thức được quá trình dạy - học và tự học là một quá trình biện chứng. Khi học viên có ý thức tự giác trong học tập các môn lý luận chính trị thì việc tiếp thu tri thức sẽ nhanh chóng chuyển thành tình cảm, niềm tin, lý tưởng và cao hơn hết là xây dựng trong mình một thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa đúng đắn.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Hiện nay, nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận chính trị tại các trường chính trị cấp tỉnh trước bối cảnh hội nhập quốc tế và cách mạng công nghiệp 4.0 là một yêu cầu khách quan nhằm đảm bảo thành công trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội nói chung, xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa mới nói riêng. Trước yêu cầu của thực tiễn việc trở lại với tư tưởng Hồ Chí Minh, thực hiện những di huấn của Người về giáo dục lý luận chính trị là một trong những giải pháp vô cùng cần thiết.
Chú thích:
[1]. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 2(2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.289.
[2]. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 6(2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr 361.
[3]. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 11(2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.97- 98.
[4]. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 6(2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.357.
[5]. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 10(2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.290.
[6]. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 2(2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.282.
[7]. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 12(2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.77-78.
|
