VAI TRÒ, TRÁCH NHIỆM CỦA CÁN BỘ, CÔNG CHỨC TRONG QUÁ TRÌNH CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

                     Cao Thị Hà - Phó Trưởng khoa Nhà nước - Pháp luật

            Cải cách thủ tục hành chính là một nội dung quan trọng của cải cách nền hành chính nhà nước. Cải cách thủ tục hành chính nhằm bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả, minh bạch, công bằng trong khi giải quyết công việc hành chính, loại bỏ những thủ tục rườm rà, chồng chéo, dễ bị lợi dụng để tham nhũng, gây khó khăn cho nhân dân. Quá trình thực thi công cuộc cải cách này phụ thuộc lớn vào nhận thức và thực thi trên thực tế vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức - chủ thể được trao quyền thực thi công vụ.

1. Đội ngũ cán bộ, công chức là một bộ phận cấu thành quan trọng của nền hành chính nhà nước, là chủ thể xây dựng và triển khai thực hiện các thủ tục hành chính trên các lĩnh vực, góp phần thể hiện bản chất của Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

Nền hành chính theo nghĩa rộng là hoạt động quản lý, điều hành công việc của mọi cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội cũng như của các doanh nghiệp, cá nhân, trên các lĩnh vực đời sống xã hội, đảm bảo thực thi quyền lực nhà nước. Nền hành chính trong Nhà nước pháp quyền XHCN có 3 yếu tố cấu thành đó là: 1- hệ thống thể chế với hệ thống các văn bản pháp luật là công cụ quan trọng để quản lý nhà nước, quản lý xã hội; 2- cơ cấu tổ chức và cơ chế vận hành của bộ máy hành chính các cấp, các ngành từ Trung ương đến cơ sở; 3 - đội ngũ cán bộ, công chức hành chính là những người thực thi công vụ theo thẩm quyền trong bộ máy hành chính. Đội ngũ cán bộ, công chức là một mắt xích quan trọng không thể thiếu của bất kỳ nền hành chính nào.

Cải cách hành chính được triển khai trên nhiều nội dung là cải cách thể chế, cải cách tổ chức bộ máy hành chính, xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, cải cách tài chính công và hiện đại hóa nền hành chính, trong đó cải cách thủ tục hành chính, thực hiện giải quyết các thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông là một khâu quan trọng và được đặt ra ngay từ giai đoạn đầu của tiến trình cải cách hành chính. Thủ tục hành chính được hiểu là trình tự, cách thức thực hiện và yêu cầu điều kiện hồ sơ do cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền quy định để giải quyết từng công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức. Thủ tục hành chính có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp và đời sống nhân dân. Thông qua việc cải cách thủ tục hành chính sẽ gỡ bỏ những rào cản về thủ tục hành chính đối với môi trường kinh doanh và đời sống của người dân, giúp cắt giảm chi phí và rủi ro của người dân và doanh nghiệp. Thông qua thủ tục hành chính do đội ngũ cán bộ, công chức giải quyết, các quyền, nghĩa vụ của nhân dân, doanh nghiệp được bảo đảm.

Trong Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, nhân dân là chủ thể của quyền lực. Các cơ quan nhà nước, đội  ngũ cán bộ, công chức là chủ thể có khả năng được nhân dân tin tưởng ủy quyền trao cho để thực thi quyền lực nhà nước, bảo đảm trật tự, giữ ổn định và thúc đẩy xã hội phát triển. Bảo đảm quyền, lợi ích của nhân dân là mục tiêu cuối cùng trong nhiệm vụ của mọi cơ quan nhà nước, hoạt động của mọi cán bộ, công chức. Thực hiện thủ tục hành chính và không ngừng cải cách thủ tục hành chính là biện pháp, cách làm hữu hiệu để nhà nước phục vụ nhân dân, hoàn thành nghĩa vụ mà nhân dân đã ủy thác trao cho.

2. Trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức trong cải cách thủ tục hành chính

Theo Lênin hiệu quả của bộ máy phụ thuộc rất nhiều vào việc lựa chọn đội ngũ cán bộ, công chức. Người thường nhắc nhở rằng: “Muốn quản lý được thì cần phải am hiểu công việc và phải là một cán bộ quản lý giỏi’’ và “ không thể quản lý được nếu không có kiến thức đầy đủ, nếu không tinh thông khoa học quản lý”.

Để khẳng định được vai trò quản lý của mình, đội ngũ cán bộ, công chức phải tự xác định được nhiệm vụ, nâng cao tri thức để đảm nhận công việc quản lý nhà nước, tích cực giải quyết yêu cầu, phục vụ nhân dân theo các thủ tục hành chính đã được ban hành. Tiếp tục rà soát, loại bỏ các thủ tục không cần thiết, không phù hợp, gây phiền hà cho nhân dân, doanh nghiệp. Bản thân cán bộ, công chức cần nắm chắc các trình tự, cách thức thực hiện và các giấy tờ bắt buộc trong hồ sơ. Mỗi lĩnh vực thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan cần được giải quyết theo trình tự và thời hạn xác định.

Quá trình giải quyết, mỗi cán bộ, công chức cần chủ động phối hợp. Các thủ tục hành chính vốn liên quan đến nhiều ngành, nhiều bộ phận, nhiều địa phương. Trong giải quyết thủ tục hành chính, cần sự chủ động hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao ở từng bộ phận. Cần chống lại sự quan liêu, đùn đẩy trách nhiệm. Trên thực tế, trong một số trường hợp, tại một số bộ phận “một cửa” cán bộ trực tiếp nhận thông tin vượt quá thẩm quyền, nên phải đợi xin ý kiến cấp trên, chờ kết quả giải quyết từ bộ phận khác dẫn tới tình trạng vượt thời gian hẹn trả kết quả như quy định. Sự phối hợp thiếu nhịp nhàng phải được khắc phục ngay để không làm ảnh hưởng đến kết quả giải quyết thủ tục, bảo vệ kịp thời các quyền và lợi ích của nhân dân, doanh nghiệp.

Trong quá trình giải quyết, cán bộ, công chức phải thường xuyên lắng nghe ý kiến, nhận phản hồi từ phía nhân dân, doanh nghiệp. Thực tế cho thấy có những thủ tục hành chính sẽ phải chờ đợi thời gian thẩm định hồ sơ. Do không nắm bắt được quy định nên nhân dân, doanh nghiệp chưa hài lòng với thời gian hẹn trả kết quả. Trường hợp này cán bộ trực tiếp nhận thông tin phải có kỹ năng giao tiếp, giải thích rõ ràng cho đối tượng phục vụ. Bên cạnh việc tiếp nhận phản ánh từ nhân dân, doanh nghiệp, định kỳ cần có cơ chế đối thoại theo nội dung và đối tượng phù hợp. Tổ chức việc tiếp dân thường xuyên là việc làm cần tiến hành ngay và nghiêm túc. Đó là kênh đối thoại trực tiếp có hiệu quả giữa cán bộ, công chức và nhân dân để tiếp thu kiến nghị, phản ánh.

3. Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức trong quá trình cải cách thủ tục hành chính ở nước ta hiện nay

Trong những năm qua, ý thức trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ, công vụ trong đó có thái độ phục vụ nhân dân để giải quyết thủ tục hành chính của đa số cán bộ, công chức đã đáp ứng yêu cầu. Song thực tế vẫn còn một số tồn tại. Một bộ phận cán bộ, công chức làm việc tại phòng chuyên môn trách nhiệm chưa cao, chưa quan tâm đầy đủ đến thời hạn đã hẹn trả hồ sơ cho tổ chức, công dân nên để hồ sơ tồn đọng, kéo dài. Một số cán bộ làm việc tại bộ phận "một cửa" chưa thạo việc, hạn chế về việc tiếp nhận hồ sơ dẫn đến việc hồ sơ đã tiếp nhận chuyển đến phòng chuyên môn giải quyết phải trả lại nhiều. Còn không ít trường hợp kết quả được giao không đúng hẹn, thậm chí sai hẹn gấp đôi, gấp ba thời gian quy định. Lĩnh vực có nhiều hồ sơ bị tồn đọng, gây bức xúc nhất cho tổ chức và người dân là lĩnh vực đất đai, xây dựng, đầu tư. Việc triển khai thực hiện cơ chế "một cửa", "một cửa liên thông" còn thiếu đồng bộ, thủ tục giải quyết một số loại hồ sơ hành chính còn bị cắt khúc theo cấp hành chính, chưa tạo thành quy trình giải quyết liên thông, nhân dân phải đi lại nhiều lần và chi trả nhiều chi phí không chính thức. Quan hệ phối hợp trong giải quyết hồ sơ giữa các bộ phận chuyên môn còn thiếu đồng bộ, chặt chẽ. Vẫn còn tình trạng đùn đẩy trách nhiệm đã làm giảm tiến độ giải quyết các thủ tục hành chính.

Trước thực tế này để nâng cao hơn nữa trách nhiệm của cán bộ, công chức trong cải cách thủ tục hành chính, các chủ thể có thẩm quyền cần tiến hành một số biện pháp.

Đối với cơ quan quản lý cán bộ, công chức:

Tiếp tục nghiên cứu rút ngắn quy trình xử lý, giảm thời gian thực hiện, giảm chi phí hành chính, bảo đảm công khai, minh bạch và nâng cao trách nhiệm của các cơ quan hành chính nhà nước trong cải cách thủ tục hành chính về thuế, hải quan, bảo hiểm xã hội, cấp phép xây dựng, đất đai, thủ tục đầu tư, tiếp cận điện năng, thành lập, giải thể, phá sản doanh nghiệp, tạo mọi thuận lợi và giảm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp, người dân. Thời gian xử lí thủ tục tiếp tục được rút ngắn theo phương châm "nhanh hơn, hợp lý hơn" nhằm tiết kiệm tối đa thời gian cho tổ chức, công dân. Các mẫu đơn, tờ khai được rà soát, điều chỉnh mới theo đúng qui định và được đính kèm ngay sau từng thủ tục, tiện lợi trong việc tra cứu.

Cần tổ chức thực hiện tốt việc xác định vị trí việc làm, phân công, bố trí một cách khoa học cán bộ, công chức ở các vị trí tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính. Người được bố trí phải đúng trình độ chuyên môn, nắm chắc từng quy trình giải quyết, hiểu biết và làm chủ công nghệ thông tin, tránh tình trạng để cán bộ, công chức kiêm nhiệm, hay thường xuyên luân chuyển vị trí công tác của họ. Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức chuyên trách cải cách hành chính.

Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá kết quả làm việc của cán bộ, công chức nhằm phát hiện, kịp thời chấn chỉnh những sai sót và nêu gương điển hình đối với các đơn vị thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Hàng năm, thành lập các đoàn kiểm tra công tác cải cách hành chính, tiến hành kiểm tra đột xuất về cải cách hành chính tại các đơn vị, địa phương, bao gồm kiểm tra trách nhiệm tại các cơ quan hành chính và cán bộ, công chức trong việc chấp hành chính sách, pháp luật và các quy định liên quan đến giải quyết thủ tục hành chính. Tiến hành kiểm tra Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả, thực hiện quy định về trình tự, thủ tục, thời gian giải quyết hồ sơ, thủ tục hành chính và việc thực hiện các quy định về nghĩa vụ, những việc không được làm, quy tắc ứng xử, văn hoá công sở của cán bộ, công chức. Từ đó cần xây dựng Quy chế khen thưởng và xử lý nghiêm khắc. Việc triển khai Nghị định của Chính phủ về đánh giá cán bộ, công chức cần được áp dụng ngay trong lĩnh vực giải quyết thủ tục hành chính. Cần đánh giá khách quan công bằng về mức độ hoàn thành công vụ của cán bộ, công chức làm cơ sở cho các quyết định khen thưởng, bổ nhiệm, tạo động lực cho công chức hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ. Nghiêm túc xử lý hành vi thiếu trách nhiệm, kiên quyết cách chức, đưa vào diện tinh giản hoặc buộc thôi việc những cán bộ, công chức không đủ năng lực, có hành vi sai phạm nghiêm trọng, xâm hại quyền, lợi ích của Nhà nước. cơ quan, tổ chức, công dân, làm giảm uy tín của Nhà nước.

Bên cạnh, cần tăng cường đầu tư các trang thiết bị kỹ thuật như văn phòng làm việc, hệ thống máy tính, phương tiện di chuyển, nguồn kinh phí hoạt động. Cần thực hiện Dự án phần mềm dùng chung cho Bộ phận một cửa liên thông hiện đại ở tất cả lĩnh vực, đơn vị hành chính. Đây là giải pháp kỹ thuật để rút ngắn thời gian chuyển hồ sơ và chuyển tải thông tin cần giải quyết giữa các bộ phận có trách nhiệm giải quyết thủ tục hành chính.

Đối với đội ngũ cán bộ, công chức:

Là chủ thể quan trọng tiến hành thủ tục hành chính, đội ngũ cán bộ, công chức cần nhận thức đầy đủ và thực hiện đầy đủ mọi nhiệm vụ để thể hiện vai trò, trách nhiệm của mình. Cán bộ, công chức lãng quyền hay lạm quyền trong công vụ phải dần bị loại bỏ ra khỏi bộ máy. Việc không ngừng nâng cao ý thức, trách nhiệm phục vụ nhân dân cũng như văn hóa ứng xử trong giao tiếp với nhân dân là việc làm thường xuyên, hằng ngày mà cán bộ, công chức phải nhắc mình mỗi khi bắt đầu cho một quy trình giải quyết. Sự thờ ơ, coi thường, lơ là trước những đòi hỏi của nhân dân cần bị lên án. Tuyệt đối không được để xảy ra tình trạng giải quyết công việc tắc trách, vô tổ chức. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh thì người cán bộ, công chức không chỉ có tài mà còn phải có đức. Người quan niệm rằng người cán bộ, công chức có tài mà không có đức thì như cây không rễ và thường gây ra những tai hại không nhỏ. Ngược lại nếu chỉ có đức mà không có tài thì chẳng khác nào ông bụt ngồi ở trong chùa. Đạo đức luôn giữ vị trí hàng đầu, cơ bản, quyết định nhân cách của người cán bộ, công chức. Trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng phải đặt của lợi ích nhân dân, của Đảng và Nhà nước lên trên hết.

Mỗi cán bộ, công chức cần tiếp tục nâng cao năng lực chuyên môn của mình thông qua việc tập huấn, chủ động học hỏi, kiến thức, kỹ năng chuyên môn. Cần tham gia các cuộc thi tìm hiểu về cải cách TTHC để có điều kiện tìm hiểu sâu và chia sẻ kinh nghiệm trong quá trình giải quyết các thủ tục. Khi nắm chắc chuyên môn mới có sự sáng tạo không ngừng trong xử lý một lượng lớn thông tin trong các văn bản, giải quyết tốt các tình huống hành chính vốn vô cùng đa dạng về đối tượng, lĩnh vực, yêu cầu phục vụ. Cần chống phương pháp làm việc bàn giấy hình thức, máy móc.

Song song với đó cần yêu cầu về kỹ năng sử dụng các phần mềm máy tính, hiểu biết về công nghệ thông tin. Các thông tin được truyền tải, các thủ tục cần sự phối hợp đều được giải quyết trực tuyến mới đáp ứng yêu cầu giải quyết khẩn trương, nhanh chóng, bảo vệ kịp thời các quyền, lợi ích của nhân dân, doanh nghiệp.

Cần tích cực đấu tranh với các hành vi tiêu cực, nhũng nhiễu trong từng quy trình thủ tục, bảo đảm giải quyết thủ tục đúng thẩm quyền, lịch hẹn. Có vậy mới giữ vững và khẳng định uy tín trước sự tin tưởng trao quyền của nhân dân.

Đối với nhân dân:

Nhân dân cần được truyền thông để hiểu về các quy trình thủ tục hành chính, biết quyền của mình được phục vụ và được phục vụ như thế nào. Nhân dân cần nắm được các thủ tục hành chính đã được công khai tại các địa điểm tới giao dịch với cơ quan hành chính nhà nước để chủ động yêu cầu, khi cần thiết đề nghị cán bộ, công chức giải trình việc giải quyết.

Quá trình thực hiện thủ tục hành chính luôn cần thông tin hai chiều giữa chủ thể phục vụ các loại dịch vụ hành chính là đội ngũ cán bộ, công chức và đối tượng phục vụ là nhân dân, doanh nghiệp. Việc tiến hành khảo sát điều tra ý kiến về nhu cầu cần được phục vụ, cách phục vụ các loại dịch vụ hành chính công là rất cần thiết. Ban hành và triển khai thực hiện Kế hoạch thí điểm đo lường sự hài lòng của người dân, tổ chức đối với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước ở mỗi tỉnh. Qua thống kê kết quả này có thêm thông tin tìm hiểu nguyện vọng của nhân dân, là cơ sở để nâng cao chất lượng phục vụ. Ý kiến của nhân dân được chuyển đến đòi hỏi lãnh đạo các cấp, các ngành có biện pháp xử lý. Công tác truyền thông trong quá trình cải cách thủ tục hành chính nhằm thu hút sự quan tâm, hưởng ứng và giám sát của đông đảo nhân dân, doanh nghiệp. Việc công khai, minh bạch các thủ tục hành chính tạo cơ sở cho quá trình thực hiện và tăng cường khả năng giám sát thực thi công vụ, quyền, lợi ích của nhân dân được đảm bảo, các cơ quan hành chính nhà nước, đội ngũ cán bộ, công chức cũng thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước của mình.

***

Tại Nam Định trong thời gian qua, theo đánh giá trong các báo cáo về công tác cải cách hành chính, đều xác định phần lớn cán bộ, công chức đã nhận thức rõ hơn về trách nhiệm của mình, không ngừng phấn đấu học tập, lao động, sáng tạo, phát huy khả năng, trí tuệ để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; đồng thời có ý thức, trách nhiệm cao trong việc phục vụ nhân dân, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo chủ chốt, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị. Điều đó thể hiện ở nhiều cơ quan, đơn vị đã công khai số điện thoại “đường dây nóng”; nhiều cơ quan, đơn vị đã cử cán bộ, công chức tiếp nhận, xử lý phản ánh kiến nghị của tổ chức, công dân về quy định hành chính và hành vi hành chính; thủ tục hành chính được công khai trên hầu hết các phương tiện thông tin đại chúng; tiếp nhận và giải quyết hồ sơ của tổ chức, cá nhân qua hệ thống thư điện tử…

Tỉnh đã triển khai thực hiện có hiệu quả cơ chế một cửa, một cửa liên thông, một cửa điện tử, hạn chế hồ sơ trễ hẹn và rút ngắn thời gian thực hiện các thủ tục hành chính, hạn chế sự đi lại nhiều lần của các tổ chức và công dân, được người dân, doanh nghiệp đồng tình, ủng hộ. Chỉ số năng lực cạnh tranh của tỉnh (PCI) từ năm 2010 đến nay đã không ngừng được cải thiện, từ mức xếp hạng thứ 63/63 tỉnh năm 2010 đã tăng lên hạng 48/63 tỉnh năm 2012; năm 2013 xếp thứ 42/63, tăng 14 bậc so với năm 2012; năm 2014 tiếp tục nâng bậc ở vị trí 33/63. Kết quả Chỉ số CCHC năm 2012 (là năm đầu tiên) tỉnh Nam Định xếp thứ 39/63. Năm 2014 đã thực hiện tự đánh giá chấm điểm (54,25/62 điểm) và điều tra XHH báo cáo Trung ương theo đúng quy định. Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) năm 2013 xếp thứ 7/63.                                                                                                                                                                                                                       Tuy nhiên, quá trình giải quyết các thủ tục hành chính còn một số tồn tại, yếu kém. Việc chủ động thực hiện các giải pháp nêu trên là yêu cầu cần thiết.

Liên hệ trách nhiệm đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức:

Trường Chính trị Trường Chinh tỉnh Nam Định là đơn vị sự nghiệp trực thuộc Tỉnh uỷ và Uỷ ban nhân dân tỉnh, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp và thường xuyên của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ. Nhà trường có chức năng tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở, cán bộ, công chức trên địa bàn tỉnh Nam Định.

Lãnh đạo nhà trường luôn chỉ đạo, quán triệt tới các khoa chuyên môn, các giảng viên trực tiếp giảng dạy phải lồng ghép để tuyên truyền nội dung các chủ trương, chính sách, trong đó có vấn đề cải cách thủ tục hành chính vào các chuyên đề có liên quan. Từ đó, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong tỉnh biết xác định rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong thực thi công vụ, chủ động tích cực trong giải quyết các yêu cầu, kiến nghị của nhân dân, doanh nghiệp, triển khai tốt các nội dung cải cách hành chính nói chung, trong đó có cải cách thủ tục hành chính trên địa bàn.

                                                                  ***

Cải cách thủ tục hành chính là nhiệm vụ quan trọng trong Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhằm xây dựng một nền hành chính minh bạch, chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả, tạo điều kiện nâng cao chất lượng môi trường đầu tư, kinh doanh,... vì sự phát triển mạnh mẽ của đất nước. Trong Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, các quyền, nghĩa vụ của mọi công dân đều được quy định khá đầy đủ trong Hiến pháp cũng như hệ thống các văn bản luật. Các quyền, lợi ích, các yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân có được thực hiện trên thực tế đều thông qua thủ tục hành chính do đội ngũ cán bộ, công chức trực tiếp giải quyết.

Với nhận thức đầy đủ về vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức, tin rằng công tác cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng ở Việt Nam và trên địa bàn tỉnh Nam Định sẽ có những bước tiến đáng kể trong những năm tiếp theo, đáp ứng được sự kỳ vọng, tin tưởng của nhân dân khi trao gửi quyền lực của mình cho đội ngũ cán bộ, công chức - những người đủ năng lực, phẩm chất, trách nhiệm, bảo đảm quyền lợi cho nhân dân, giữ ổn định trật tự và thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng./.