Trong nhiều thập niên trở lại đây, xuất khẩu tư bản nói chung và đặc biệt là đầu tư trực tiếp nước ngoài nói riêng đã góp phần không nhỏ trong quá trình tăng trưởng của nhiều nước và nhiều địa phương. Sự bùng nổ đầu tư và thương mại ở tất cả các vùng trên thế giới trong những năm gần đây là các nhân tố chính góp phần thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa kinh tế ngày một lan rộng. Việt Nam đã trở thành một điểm sáng trên bản đồ phân bổ đầu tư của thế giới với nhiều lợi thế về lao động, nguồn lực mà các nhà đầu tư coi là rất có triển vọng và đặt nhiều niềm tin. Nhận thức được vai trò, tầm quan trọng cùng với những lợi thế thế của tỉnh trong thu hút đầu tư, thời gian qua Nam Định rất chú trọng đến công tác thu hút đầu tư nước ngoài với việc ban hành hai nghị quyết chuyên đề về đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh, xúc tiến và thu hút đầu tư trong hai nhiệm kỳ liên tục của Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX và XX. Mới đây nhất là Nghị quyết 04 - NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nam Định về đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh, xúc tiến và thu hút đầu tư giai đoạn 2021 – 2025 ngày 18/6/2021. Tuy nhiên, trước những thay đổi trong xu hướng và hình thức xuất khẩu tư bản hiện nay lại tiếp tục đặt ra những vấn đề mới đòi hỏi tỉnh Nam Định phải nỗ lực hơn nữa, có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa để thích ứng với những biến đổi đó.
Xuất khẩu tư bản là một trong năm đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyền. Xuất khẩu tư bản là xuất khẩu giá trị ra nước ngoài (đầu tư tư bản ra nước ngoài) nhằm mục đích bóc lột giá trị thặng dư và các nguồn lợi khác ở các nước nhập khẩu tư bản. Mặc dù về bản chất, xuất khẩu tư bản làm cho các quan hệ tư bản chủ nghĩa được phát triển và mở rộng ra trên địa bàn quốc tế, để lại cho các quốc gia nhập khẩu tư bản, nhất là với các nước đang phát triển những hậu quả nặng nề như: nền kinh tế phát triển mất cân đối và lệ thuộc, nợ nần chồng chất do bị bóc lột quá nặng nề nhưng đồng thời nó cũng góp phần thúc đẩy nhanh chóng quá trình phân công lao động và quốc tế hoá đời sống kinh tế của nhiều nước và là một trong những nhân tố cực kỳ quan trọng tác động từ bên ngoài vào làm cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở các nước nhập khẩu tư bản phát triển nhanh chóng nếu biết cách tận dụng.
Xuất khẩu tư bản tồn tại dưới nhiều hình thức, nếu xét cách thức đầu tư thì có đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp. Nếu xét theo chủ sở hữu, có xuất khẩu tư bản nhà nước và xuất khẩu tư bản tư nhân
Ngày nay, trong điều kiện lịch sử mới, xuất khẩu tư bản đã có sự biến đổi lớn.
Thứ nhất, hướng xuất khẩu tư bản đã có sự thay đổi cơ bản. Trước kia, luồng tư bản xuất khẩu chủ yếu từ các nước tư bản phát triển sang các nước kém phát triển (chiếm tỷ trọng trên 70%). Nhưng những thập kỷ gần đây đại bộ phận dòng đầu tư lại chảy qua lại giữa các nước tư bản phát triển với nhau. Tỷ trọng xuất khẩu tư bản giữa ba trung tâm tư bản chủ nghĩa tăng nhanh, đặc biệt dòng đầu tư chảy mạnh theo hướng từ Nhật Bản vào Mỹ và Tây Âu, cũng như từ Tây Âu chảy sang Mỹ làm cho luồng xuất khẩu tư bản vào các nước đang phát triển giảm mạnh, thậm chí chỉ còn 16,8% (1996) và hiện nay khoảng 30%. Nguyên nhân chủ yếu là do sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ mà gần như chỉ có các nước tư bản phát triển mới đáp ứng được những đòi hỏi về công nghệ, lao động chất lượng cao, cơ sở hạ tầng đồng bộ, phát triển do đó sẽ mang lại lợi nhuận siêu ngạch rất cao cho các nhà đầu tư. Còn ở các nước đang phát triển hạ tầng kinh tế xã hội lạc hậu, không phù hợp, tình hình chính trị kém ổn định, sức mua kém, tỷ suất lợi nhuận của tư bản đầu tư không còn cao như trước (riêng các nước đang phát triển nhưng đã trở thành NICS thì tỷ trọng của luồng tư bản xuất khẩu vẫn lớn: chiếm 80% tổng tư bản xuất khẩu của các nước đang phát triển).
Thứ hai, chủ thể xuất khẩu tư bản có sự thay đổi lớn, trong đó vai trò các công ty xuyên quốc gia trong xuất khẩu tư bản ngày càng to lớn, đặc biệt là trong FDI. Mặt khác, đã xuất hiện nhiều chủ thể xuất khẩu tư bản từ các nước đang phát triển mà nổi bật là các Nics châu Á.
Thứ ba, hình thức xuất khẩu tư bản rất đa dạng, sự đan quyện giữa xuất khẩu tư bản và xuất khẩu hàng hoá tăng lên. Chẳng hạn, trong đầu tư trực tiếp xuất hiện những hình thức mới như BOT, BT... sự kết hợp giữa xuất khẩu tư bản với các hợp đồng buôn bán hàng hoá, dịch vụ, chất xám không ngừng tăng lên.
Thứ tư, sự áp đặt mang tính thực dân trong xuất khẩu tư bản đã được gỡ bỏ dần và nguyên tắc cùng có lợi được đề cao.
Trước những biến đổi trong xu hướng và hình thức xuất khẩu tư bản đó đã đặt ra những vấn đề lớn trong thu hút đầu tư đối với Việt Nam nói chung và với tỉnh Nam Định nói riêng. Cụ thể:
Một là, như đã phân tích ở trên, xu hướng đầu tư hiện nay có sự dịch chuyển từ các nước phát triển sang các nước phát triển chiếm tới khoảng 70% còn lại 30% dành cho các nước đang phát triển. Trong số các nước đang phát triển, các nước nhóm NICS lại chiếm tới 80% lượng đầu tư. Như vậy, nguồn vốn đầu tư nước ngoài cho các nước đang phát triển còn lại là rất ít. Vậy làm thế nào để Việt Nam trong đó có tỉnh Nam Định có thể vượt qua các nước còn lại, những địa phương khác trong cả nước để thu hút được đầu tư là một bài toán vô cùng khó.
Hai là, mặc dù sự áp đặt mang tính thực dân trong xuất khẩu tư bản đã được gỡ bỏ dần và nguyên tắc cùng có lợi được đề cao, song để bảo vệ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của nước mình các nước tư bản phát triển đang có xu hướng hình thành các khối kinh tế với những đạo luật bảo hộ rất khắt khe. Để nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường, các công ty xuyên quốc gia đã biến những doanh nghiệp chi nhánh của mình thành một bộ phận cấu thành của khối kinh tế mới nhằm tránh đòn thuế quan nặng của các đạo luật bảo hộ. Vì vậy đặt ra vấn đề cho các nước hay các địa phương nhận đầu tư trong việc quản lý thuế, giám sát hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp nước ngoài.
Ba là, sự phát triển mạnh mẽ của các thiết bị quy trình công nghệ mới đã dẫn đến sự loại bỏ các thiết bị và công nghệ lạc hậu ra khỏi quá trình sản xuất trực tiếp (do bị hao mòn hữu hình và vô hình). Đối với nền kinh tế thế giới đang phát triển, những tư liệu sản xuất này rất có ích và vẫn là kỹ thuật mới mẻ. Nhằm mục đích thu lợi nhuận độc quyền cao, các tập đoàn tư bản độc quyền đưa các thiết bị đó sang các nước đang phát triển dưới hình thức chuyển giao công nghệ. Nếu không cẩn trọng trong quá trình chuyển giao công nghệ thì Nam Định nói riêng và Việt Nam nói chung có thể trở thành “bãi rác công nghệ” của thế giới.
Với những quyết sách đồng bộ, hiệu quả, những năm gần đây, Nam Định đã đạt nhiều kết quả khả quan trong thu hút đầu tư. Năm 2021, tỉnh đã cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư mới và điều chỉnh tăng vốn cho 75 dự án với tổng số vốn đăng ký gần 74.000 tỷ đồng và 62 triệu USD. Kết quả thu hút đầu tư năm 2021 của Nam Định đạt trên 90% so với mục tiêu về tổng số vốn đầu tư giai đoạn 2021 - 2025 theo Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh. Số vốn đầu tư trong nước gấp trên 4,5 lần so với cả giai đoạn 2016-2020, lớn nhất từ trước đến nay.[1]
Những thành tích trong thu hút đầu tư của tỉnh chủ yếu chỉ dừng lại ở đầu tư trong nước còn đầu tư của nước ngoài vẫn rất khiêm tốn với những dự án nhỏ, công nghệ không cao. Vì vậy, theo tôi thời gian tới Nam Định cần tập trung vào các giải pháp sau:
- Đẩy mạnh tuyên truyền và quyết liệt hơn trong thực hiện các Nghị quyết của tỉnh đặc biệt là Nghị quyết 04-NQ/TU ngày 18/6/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh, xúc tiến và thu hút đầu tư giai đoạn 2021 – 2025 với các nhóm giải pháp: Nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tính năng động, tiên phong của lãnh đạo các cấp, các ngành trong thực hiện cải cách hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh, xúc tiến và thu hút đầu tư; thực hiện tốt công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch; huy động tối đa các nguồn lực để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, thực hiện đồng bộ, quyết liệt hiệu quả cải cách hành chính; cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới hoạt động xúc tiến và thu hút đầu tư; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác cải cách hành chính, xúc tiến và thu hút đầu tư; giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Đây là những yếu tố hàng đầu để tạo nên một môi trường hấp dẫn thu hút các nhà đầu tư
- Nam Định cần có cơ chế mạnh mẽ để thu hút đầu tư vào các lĩnh vực, địa bàn trọng điểm, các dự án kêu gọi vốn đầu tư mà tỉnh có thế mạnh. Ưu tiên thu hút các ngành nghề có hàm lượng khoa học công nghệ cao, hiện đại, công nghệ sạch, thân thiện với môi trường, các dự án sử dụng đất có hiệu quả và sử dụng lao động địa phương... Nhất là, những lĩnh vực còn nhiều dư địa để phát triển như: Hạ tầng khu công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến, du lịch …
- Để thu hút những nhà đầu tư lớn với công nghệ hiện đại thì Nam Định cần đặc biệt quan tâm đến cơ chế, chính sách đào tạo và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây được coi là chìa khóa vàng mở cánh cửa hội nhập và đầu tư.
- Bên cạnh các hoạt động thu hút đầu tư thì Nam Định cần tăng cường và nâng cao chất lượng giám sát, thanh tra, kiểm tra hoạt động đầu tư của nước ngoài trong những vấn đề như trốn thuế, chuyển giá, môi trường, đảm bảo lợi ích của người lao động, chuyển giao công nghệ cũ, lạc hậu…
Như vậy, trong giai đoạn hiện nay, nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh, cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng… là những việc làm cấp bách mà Nam Định phải làm và phải làm quyết liệt, đồng bộ mới cạnh tranh được với các địa phương khác trong thu hút đầu tư. Tuy nhiên thu hút được nhiều vốn, thu hút được nhiều nhà đầu tư là tốt nhưng việc quản lý nó để mang lại nhiều lợi ích nhất cho tỉnh cũng không thể coi là thứ yếu đặc biệt trong điều kiện các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động ngày càng tinh vi, trình độ ngày càng cao./.
[1]https://baochinhphu.vn/nam-dinh-mo-rong-cua-don-cac-nha-dau-tu-lon-cong-nghe-cao-102220402101226323
|
